Bir önceki yazımda kurumsal eğitim biriminde ihtiyaç duyacağınız ücretsiz ve ücretli veri toplama araçları konusunda kısa bir bilgilendirme yapmıştım, eğer okumadıysanız yazıyı buraya tıklayarak okuyabilirsiniz. Bu yazımda ise topladığımız verilerimizi hangi yazılımları kullanarak analiz edebileceğimizden ve raporlaştırabileceğimizden bahsedeceğim.
Kurumsal eğitim biriminiz içinde eğitmen, eğitim yöneticisi, eğitim operasyonları uzmanı gömleklerini gün içinde sıklıkla değiştirmeniz gerekiyorsa, eğitim değerlendirme, ihtiyaç analizi formları analiz edilmeyi ve raporlamayı bekliyorsa, Excel’de formüller arasında boğuluyorsanız sizlere bir müjdem var, hiç formül yazmadan, birkaç saatlik bir çabayla verilerinizi analiz edebilir ve raporlaştırabilirsiniz. Üstelik bu yazılım ücretsiz ve kolaylıkla erişebilirsiniz. Bu yazılımın adı Microsoft Power BI Desktop, masaüstü sürümü ücretsiz olarak sunulan yazılımın Pro sürümü ise aylık 9.99$. Power BI kullanmadan da verilerimizi analiz etmek mümkün, tablolar ve grafikler denilince aklımıza ilk gelen yazılım olan ve yine bir Microsoft Office ürünü olan Excel’i ya da Google’ın ücretsiz olarak kullanımımıza sunduğu Sheets ürününü kullanabiliriz. Daha geniş ve ücretsiz alternatiflerde açık kaynak kodlu yazılımların başında gelen OpenOffice’in Calc ürününü kullanabileceğimiz gibi, daha büyük verilerle uğraşıyorsak, sürekli raporlama yapmamız gerekiyorsa ve yine bütçemiz yok ise JasperSoft’un geliştirmiş olduğu JasperReports Server ve JasperReports Studio ürünlerinin topluluk sürümlerini ücretsiz olarak kullanabilirsiniz. Ancak şunu belirtmeliyim ki açık kaynak kodlu ürünlerin topluluk sürümlerini öğrenme ve kullanma konusunda kendi bilgi teknolojileri becerilerine ihtiyacınız olacak ve bu yazılımları öğrenmek ve kullanmak biraz maharet gerektiriyor.
Microsoft Power BI Ürün Ailesi
İlk olarak 2010 yılında Project Crescent adıyla geliştirilen ve 2011 yılında piyasaya çıkan yazılım 2013 yılında Power BI olarak adlandırılıyor. Power BI ürün ailesi oldukça geniş ve kodlama yapmadan birçok özellik kullanmamıza imkân veriyor.
Microsoft Power Apps uygulamaları ile bağlantı kurularak sürekli ve düzenli olarak yapılması gereken işlerin otomasyona alıması konusunda yardımcı oluyor ancak bu yazıda bizim odak noktamız bu ürünlerin giriş seviyesi ürünü olan Power BI Desktop. Power BI Desktop ile hem çeşitli veri tabanlarından edindiğimiz dosyaları hem de tablo biçiminde olan dosyaları bağlayarak verileri içeri aktarabiliyor ve çalışmaya başlıyoruz. Power BI ile ileri istatistiksel analizler ve modeller kurabileceğimiz ve çalışabileceğimiz gibi, Excel’de kimi zaman yapmakta zorlandığımız ve formül yazarak ya da verilerin biçimlerini dönüştürerek yapmamız gereken işlemleri kolaylıkla yapabiliyor oluşumuz bize zaman kazandırıyor. Power BI ile veri görselleştirme tarafında bize Excel’de sunulan formatlardan farklı olarak fazla bir şey sunulmasa da çeşitli eklentileri içerisine kurarak görselleştirme ürünlerini zenginleştirebiliyoruz.
Benim en çok sevdiğim Power BI özelliği ise Bir Soru Sorun özelliği, şimdilik sadece İngilizce sorduğumuz soruları anlayan Power BI yapmak istediğimiz işlemleri bize öneri olarak sunabildiği gibi doğrudan bizim sorduğumuz sorulara yanıt veriyor. Örneğin eğitim değerlendirme formunda departmanlara göre katılımcı sayılarını ve ortalama memnuniyetleri birkaç kelime yazarak kolaylıkla görselleştirebiliriz. R ve Python kodlarını da kendi içerisinde çalıştırabilen Power BI Desktop sürümüne https://powerbi.microsoft.com/tr-tr/ bağlantısını kullanarak, Power BI ile ilgilli kullanabileceğiniz dokümanlara ise https://docs.microsoft.com/tr-tr/power-bi/ bağlantısından ulaşabilirsiniz.
Google Sheets
2006 yılından bu yana hayatımızda yer alan ve önce Google Office Suite sonrasında ise GSuite ürün ailesinin bir parçası olan Google Sheets ürününe Microsoft Excel’den önce yer vermemin ana sebebi, Google Sheets’in sadece tablolarda veri tutmak ve basit hesaplar yapmanın ötesine geçmiş olduğu gerçeğidir.
Sadece adını bildiğimiz ve kuruluşumuzda GSuite ürün ailesini kullanmıyorsak çok da başvurmadığımız bir ürün olan Google Sheets ile birçok işlemi kolaylıkla gerçekleştirmemiz mümkün. Excel formüllerine benzer biçimde birçok işlemi kendi içinde gerçekleştirmek mümkün. Bunun yanında yine Power BI’da yer alan özelliğe benzer bir özellik olan ve sağ altta yer alan “Keşfet/Explore” butonunu kullanarak yapay zekanın nimetlerinden yararlanabiliyoruz. Bunun yanında Google Sheets bize Google Translate’in özelliklerini de doğrudan doğruya kullanabilme imkânı sunuyor, özellikle çoklu dil desteği gerektiren analiz ve raporlarda işleri hızlandırabilecek bir özellik olduğunu hatırlatmamda yarar olduğunu düşünüyorum.
Google Sheets ürününe ayrıca Google Scripts kodlarını yazarak kullanabiliyoruz. Tüm bunlara ek olarak GSuite’in özelliklerini zenginleştirmek üzere onlarca geliştirici tarafından yayınlanmış ek yazılım ve özelliklere de GSuite üzerinden erişmek mümkün. Google Sheets ürününü Google hesabınızla ücretsiz olarak kullanabileceğiniz gibi kuruluşunuzun Gsuite ailesini kullanması durumunda da Google’ın sunduğu daha fazla özelliğe erişebilirsiniz. Ayrıca bireysel olarak da Gsuite ürününü aylık 4.20$’dan başlayan fiyatlarla kullanabilirsiniz.
Microsoft Excel
Tartışmasız olarak pazar lideri olan ve en çok kullanılan elektronik tablo yazılımı olan Excel, Microsoft Office ürün ailesinin bir parçası olarak karşımıza geliyor. 1987 yılında geliştirilerek pazara sürülen ürün 33 yıldır yaşamımızın bir parçası olarak aramızda yer alıyor.
1995 yılında ilk bilgisayarla tanışmamdan bu yana kullandığım Excel yazılımını ilk olarak o yıllarda hayatımızın bir parçası olan Vergi İadeleri için gerekli olan fişleri kaydetmek ve toplamlarını otomatik olarak hesaplamak için kullanmıştım. O günden bugüne Excel ile birçok işlemi gerçekleştirmiş olsam da halen makro yazmakta zorlanıyorum ve İngilizce-Türkçe formüller arasında karmaşa yaşıyorum. Tüm bunların yanında özellikle tablolarla çalışma gerektiren durumlar için ilk başvuru kaynağım olarak elimin altında bulunuyor. Excel’de yer alan PivotChart ve PowerPivot fonksiyonları ile veri analizlerinizi kolaylıkla gerçekleştirebiliyor olsanız da işleriniz Power BI ya da Google Sheets kadar kolay olmayacaktır. Google Office ürünlerinin beğenilmesi ve kullanılması ile Microsoft Office ürünlerini de çevrimiçi olarak kullanıma sundu ve günümüzde Office 365 ürünlerinin bir parçası olarak kullanılmaya devam ediyor. Bu yazıyı yazarken yeniden inceleme yaptığım çevrimiçi Excel’e de Google Sheets’in keşfet özelliğine benzer olarak “İdeas/Fikirler” özelliği sunulmuş ve yapay zeka yardımıyla işlemlerinizi kolaylaştırmayı vaad ediyor. Henüz ön izleme versiyonu olarak sunulan bu özelliğin de önümüzdeki günlerde stabil versiyonun sunulacağını düşünüyorum.
Bunun yanında yıllardır iş hayatının vazgeçilmez bir parçası olan Excel konusunda eğitmenlerin hayatını kolaylaştıracak olan en iyi özellik sanıyorum ki diğer Microsoft Ürün ailesinde yer alan yazılımlarla kolaylıkla konuşabilmesi, böylelikle Excel’de hazırladığımız raporları ve analizleri kolaylıkla Word’e ya da Powerpoint’e ekleyebiliyoruz. Fiyat konusunda rakipleri karşısında pahalı bir seçenek olarak karşımıza çıkan Excel’in çevrimiçi versiyonunu Microsoft hesabınızla ücretsiz olarak kullanabilirsiniz. Bunun yanında kuruluşunuzun Office 365 kullanıcısı olması durumunda Excel dışında birçok yararlı uygulamaya da erişim sağlayabilirsiniz. Bireysel olarak Office 365 kullanıcısı olmak isterseniz aylık 27₺’den başlayan fiyatlarla bu ürünü kullanabilirsiniz.
PSPP
IBM tarafından yaratılmış olan ve akademik alanda oldukça yaygın olan SPSS yazılımına ücretsiz ve açık kaynaklı bir alternatif olan PSPP ile birçok analizinizi gerçekleştirebilirsiniz.
SPSS’in sahip olduğu birçok özelliği ücretsiz olarak sunan PSPP’nin yukarıdaki yazılımlardan farkı ise elinizdeki verileri analiz edebilmek için temel istatistik bilgisine ihtiyacınızın olması. Verinin giderek önem kazandığı günümüzde ise biraz istatistik öğrenmekten zarar gelmeyeceğini düşünüyorum. Çoğunlukla insan kaynaklarının bir parçası olarak çalışan ya da insan kaynakları ile iş birliği içerisinde çalışan kurumsal eğitim birimlerinin ve çalışanlarının veri okuma-yazma-yorumlama bilgilerinin de olması gerektiğini ve bu konuda kendilerini geliştirmeleri gerektiğini düşünüyorum. PSPP ile ilgili Türkçe kaynak olmaması nedeniyle hem istatistik hem de SPPS ile ilgili takip ettiğim bir blog ve Youtube kanalını buradan paylaşacağım. SPSS ile menüleri neredeyse aynı olan PSPP’yi kullanmakta zorluk çekmeyeceğinizi düşünüyorum. Windows, Mac ve Linux versiyonları bulunan PSPP’yi buraya tıklayarak indirebilirsiniz. İstatistik ile ilgili temel ders notlarına ve bilgilere buradan ve buradan ulaşabilirsiniz.
Diğer Alternatifler
Bu başlık altında ise sınırlı ücretsiz kullanıma sahip ya da ücretli olan uygulamaların adlarını vereceğim.