Bu bölümde yazılanlar “McLeod, G. (2003). Learning Theory and Instructional Design” makalesinin bir özeti niteliğindedir.
Etkili bir öğretim tasarımı yapmak için öğretim tasarımcıları öğrenme teorileri hakkında bilgi sahibi olmalıdırlar, bu durum öğretim tasarımcılarına tasarım problemlerini nasıl çözeceklerini öğretmez ancak onlara öğretim tasarımı yaparken odaklanabilecekleri yönü ve şeffaflığı kazandırabilir. Öğretim tasarımcılarının ilgi alanına giren başlıca öğrenme teorileri ise davranışçılık, bilişselcilik ve yapılandırmacılıktır.
Davranışçılık
Davranışçılık, belirli davranışları ortaya çıkarmak için metodik zaman-kontrollü olayları ve yapılandırılmış çevresel koşulları vurgulamaya yönelik bir oryantasyondur. Merriam ve Caffarella’nın (1999, sf 251) öğrenme sürecine ilişkin diğer davranışçıların öne sürdüğü gibi üç tane varsayımı vardır; ilki öğrenme içsel bir süreçten ziyade gözlenebilir bir davranış değişikliğidir. İkincisi ortam/çevre davranışı şekillendirir. Üçüncüsü ise öğrenme sürecinin açıklanmasında yakınlık/bitişiklik prensipleri ve pekiştireçler vardır.
Davranışçılığın Öğretim Tasarımına Etkileri
Morrison, Ross ve Kemp (2001, sf 91) öğretme nesnesini davranışçı bir bakış açısıyla “soruları cevaplayan kesin bir açıklama” olarak tanımlamışlardır. Davranışçılığın öğretim tasarımına olan etkisi, öğrenmenin öngörülebilir ve dolayısıyla güvenilir olan bir dizi davranışa hakim olmasını temel alan kavram üzerine inşa edilmesidir.
Davranışçılığın Güçlü ve Zayıf Yönleri
Davranışçılığın öğretim tasarımı sürecinin temelinde güçlü yönleri önceden belirlenen davranışların bilinmesi ve öğrenenlerin bu davranışları gerçekleştirmeye odaklanmasıdır. Ancak davranışçılığın uyarıcı-tepki temelli olması öğretim tasarımının belirli bir mekanda uygun uyarıcıları vermeye ve istenilen davranışı gerçekleştirmeye devam etmesine bağlıdır. Davranış teorisi temelli öğretim tasarımı büyük çoğunlukla öğretmene bağımlı olması, değişiklik yapmanın büyük kaynaklara ihtiyaç duyması ise maliyetli ve zaman alıcıdır.
Bilişselcilik
Bilişselciler öğrenmenin çevreden gelen uyarıcıların yeniden deneyimlenerek anlamlı hale getirilmesi olarak tanımlarlar. Bazen bu uyarıcılar içsel de olabilmektedir. Bilişselciler öğrenme sürecini içsel ve akli bir süreç olarak görürler.
Bilişselciliğin Öğretim Tasarımına Etkileri
Bilişselciliğin öğretim tasarımı üzerinde öne çıkan etkileri öğretim tasarımı üzerinde öne çıkan etkileri öğretim tasarımı modelleri ve görev analizi ve öğrenen analizi evlerini kazandırmasıdır. Bilişselciler öğrenmenin bilgiyi alma, depolama ve geri getirme becerilerini geliştirmeleri olduğuna inanırlar. Blanton (1998, sf 173) bilişsel öğrenme teorisinin öğretim tasarımına olan etkisini, öğrenme hedeflerinin öğrenenin ihtiyaç ve isteklerini, toplumun kaygılarını da gözeterek, bugünün ve yarının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde olması gerektiğinin altını çizmiştir.
Bilişselciliğin Güçlü ve Zayıf Yönleri
Merriam ve Caffarella (1999, sf 254-255) Ausubelin çalışmalarından, öğrenme kişinin bilişsel yapısında var olan birimlerle ilişkilendirildiğinde anlamlı hale gelir sonucunu çıkarmışlardır. Bilişselciliğin zayıf yönü aslında onun en güçlü yönünün altında yatmaktadır. Bilişselcilere göre şemalar öğrenmeyi anlamlı hale getirmekte yardımcı araçlardır ancak öğrenende uygun şemalar ya da geçmiş öğrenmeler yok ise bu avantaj birden dezavantaja dönüşmektedir. Diğer zayıf yönleri ise öğretim tasarımının hem maliyetli hem de zaman alıcı olmasıdır.
Yapılandırmacılık
Yapılandırmacı öğrenme kuramının altında bir çok farklı bakış açısı olsa da bunların ortak paydası bireylerin bilgiyi yapılandırmalarının deneyimlerine bağlı olmasıdır. Bilgi bir öğrenenden diğerine transfer edilemez ancak her öğrenen tarafından bireysel olarak yapılandırılmasıdır. Yapılandırma öğrenme teorisine göre;
- Öğrenme uyumsal bir aktivitedir.f
- Learning is situated in context where it occurs (?).
- Bilgi öğrenen tarafından yapılandırılır.
- Deneyim ve önceki öğrenmelerin, öğrenme üzerinde rolü bulunmaktadır.
- Değişime karşı zorluk gösterilir.
- Öğrenmede sosyal etkileşimin rolü bulunur.
Yapılandırmacılığın Öğretim Tasarımına Etkileri
Boethel ve Dimock (2000, sf 17) “Öğretmenler öğrenenlerin öğrenme durumlarına hangi bilgileri getirdiğini mutlaka anlamalı ve öğrencilere yeni bilgiyi inşa etmelerinde yardımcı olmalıdır” açıklamasında bulunmuşlardır. Spector (2000, sf 7) yapılandırmacı bakış açısına göre, öğretime başlamadan önceki şartlar mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır demiştir. Yapılandırmacı alanda öğrenme kaynakları planlanırken sadece öğretici açısından değil öğrenen açısından da ortama bakmak gereklidir.
Yapılandırmacılığın Güçlü ve Zayıf Yönleri
Yapılandırmacılıkta içerik birden çok bakış açışsıyla sunulabilir. Bunlar geçmiş deneyimler, bilgiyi yapılandırma, yeni bakış açısı geliştirme gibi durumlar olabilir. Yapılandırmacılık öğrenenlerin bireysel özelliklerini öne çıkarttığın bu bir öğretim problemine neden olabilir. Brothel ve Dimock (2000, sf 8) öğretmenlerin kaynakların yetersizliğinden ötürü öğrencilerin çok yönlülüğüne cevap veremeyeceği görüşündedir.
Öğrenme teorilerine hakim olmak öğretim tasarımcılarına probleme odaklanmada ve yön bulmada yardımcı olacaktır. Öğretim tasarımcıları karşılaştıkları probleme göre öğrenme teorilerinin bir ya da daha fazlazını uygun şekilde öğretim tasarımlarında kullanabilirler.