Eğitim içeriklerimizi hazırlarken aynı zamanda çoklu ortam materyallerini de hazırladığımız gerçeğini aklımızdan çıkarmamız gerekiyor. Kısaca çoklu ortam materyali, yazılı ve görsel öğelerin bir arada kullanıldığı içerikler olarak karşımıza çıkıyor. Daha geniş anlamda video içerikler, animasyonlar da çoklu ortam içeriği sayılsa da en basit anlamıyla görsel ve yazılı ya da görsel işitsel öğelerin bir arada kullanıldığı ortamlara çoklu ortam diyoruz. Bununla birlikte de hemen hemen eğitim içeriği hazırlayan veya sunan herkesin bir şekilde çoklu ortamlara dokunduğunu unutmayalım. Kısaca değindiğimiz çoklu ortam ile ilgili detaylı bir yazıyı önümüzdeki günlerde blog sayfamda yayınlayacağım.
Çoklu ortam içeriklerimizi hazırlarken ve kullanırken çoğunlukla görsel olarak uygun olup olmadığına, renklerinin bize ve grubumuza hitap edip etmediğine ya da içeriğinin vereceğimiz mesaj ile uyumlu olup olmadığına dikkat ederiz. Peki kullandığımız içeriğin dosya uzantısının ne olduğunu merak ettiniz mi? Her gün sosyal medya üzerinden ya da mesajlaşma uygulamaları üzerinden paylaşılan içerikler hızlıca paylaşılırken sizin bilgisayarınızdan e-posta ile göndermeye çalıştığınız içerikler neden yavaş yükleniyor? Pazarlama departmanının hazırladığı ve sunumda kullandığı infografiği büyük boy baskı alarak eğitimlerinizde materyal olarak kullanmaya karar verdiniz ama baskı yapıldıktan sonra içeriğin okunaksız, kare kare ve göze çirkin gelmesinin nedenini merak ediyor musunuz? O zaman sorularımıza cevap bulalım.
Çözünürlük nedir?
Televizyonunuzun Full HD, 4K çözünürlüğe sahip olduğunu ya da telefon kameranızın 48MP ile fotoğraf çektiğini herhalde hepiniz biliyorsunuzdur. Zaten ürünlerini satmak için gözümüze sokulan ve neredeyse en önemli özellik olarak karşımıza çıkan bu çözünürlük nedir? Çözünürlüğü doğru tanımlamamız için piksel (gözek) kavramını bilmemiz gerekiyor. Önce pikselin ne olduğuna bakalım.
İngilizce “pixel” kelimesinden “Picture element” kısa yazımı olarak ortaya çıkan piksel kavramı, sayısal bir görüntünün oluşturulduğu ekran, sensör ya da yazıcılar gibi baskı elemanlarında görülebilen ya da adreslenebilen en küçük nokta olarak tanımlanıyor[1]. Örneğin 1920X1080 piksel çözünürlüğe sahip bir televizyon enine 1920, boyuna ise 1080 tane piksele sahiptir ve toplam piksel sayısı da 2073600’dür ve 2 Mega Piksel olarak tanımlanır.
Çözünürlük kavramına yeniden dönecek olursak; çözünürlük, sayısal bir görsel, ekran ya da sensör içinde bulunan toplam piksel sayısı olarak tanımlanabilir[2].
Görsellerin dosya formatları ile ilgili olan bir yazıda çözünürlük üzerinde neden durduğumu kısaca anlatacak olursam, kullandığımız her görsel yapısı ve oluşturulma tekniği gereği bir çözünürlüğe sahip, bunun yanında eğitim ortamlarında kullandığımız, monitör, projeksiyon, televizyon, tablet gibi cihazlarında ekranların görüntü yansıtmaları çözünürlük ile belirleniyor, bizler hazırladığımız dokümanın basılı mı yoksa sayısal mı olarak kullanacağımızı belirlerken, hangi ortamlarda kullanılacağını belirlerken, nasıl sunacağımızı belirlerken çözünürlüğü göz önünde bulundurursak teknik olarak sorunsuz ve gözü rahatsız etmeyen içerikleri kolaylıkla hazırlayabiliriz.
Dijital Görüntü Dosyaları
JPEG, JPG
JPEG ya da JPG görüntü dosyaları uzun yıllardır en sık kullanılan görüntü dosyaları arasında yer almaktadır. Elde edilen görüntüyü sıkıştırmalı ve kayıplı olarak saklayan JPEG dosyaları genellikle ham bir görüntüyü 10 katına kadar sıkıştırabilir. Dijital fotoğraf makineleri, cep telefonlarımız, bilgisayarda oluşturduğumuz görüntüleri JPEG formatında kayıt ederek saklayabilir ve kullanabiliriz.
Eğitim içeriklerimizde de sıklıkla kullandığımız bu format özellikle yüksek çözünürlüklerde büyük dosya boyutlarına ulaşabilmektedir, bu nedenle özellikle dijital ortamda paylaşacağımız ve basılı olarak kullanmayacağımız materyallerde JPEG dosya formatını kullanırken yeniden boyutlandırarak kullanmayı düşünebiliriz. Yeniden boyutlandırma işlemini yapabileceğimiz gerekli yazılımlara ise buradan ulaşabilirsiniz.
JPEG dosyaları ile çalışırken unutmamanız gereken bir diğer özellik ise, geometrik şekil, ikon vb. görselleri kullanırken arka tarafının şeffaf değil beyaz ya da hangi renk ile kayıt edildiyse o şekilde görüneceğidir. Bu da özellikle infografik vb. dokümanlarınızı hazırlarken size bir zorluk yaşatabilir. Eğer sunumlarınızda zengin bir görsellik kullanmak ve şekillerinizi etkili bir biçimde kullanmak istiyorsanız fotoğraf dosyalarınız dışında kullanacağınız diğer görsel için PNG formatını tercih etmelisiniz.
GIF
Kayıpsız dosya sıkıştırması yapan GIF formatı, özellikle hareketli resimlerle karşımıza çıkıyor. Son yıllarda popülerliğini kaybetmeye başlasa da sosyal medya üzerinden hareketli emojiler ve görsellerin paylaşılması ile yeninden popüler olmaya başlamış olan dosya formatıdır. GIF formatı hareketli ve hareketsiz öğelerini içerisinde barındırma ve kayıpsız sıkıştırma gibi özelliklere sahip olsa da 256 renk derinliğine sahip olması en büyük dezavantajı. Sunumlarınızda hareketli öğeler kullanmak istiyorsanız hem web hem de sunum yazılımları GIF formatını destekliyor.
PNG
GIF dosya formatı açık kaynak olmadan önce GIF formatına bir alternatif olarak geliştirilen PNG dosya formatı kayıpsız sıkıştırma, şeffaflık (transparency) gibi özellikleriyle önce çıktı ve web ortamında bir standart haline geldi. Web ortamının yanı sıra tüm görsel düzenleme araçları ve ofis yazılımlarının da desteklediği PNG dosya formatını özellikle ikonlar, geometrik şekiller ve şeffaflık gerektiren diğer tasarımlarınızda kullanabilirsiniz.
TIFF
Kayıpsız dosya sıkıştırma özellikleri ve yüksek renk derinliğini desteklemesi nedeniyle özellikle baskı ve fotoğraf endüstrisinde kullanılan TIFF formatını büyük boyutlu olarak baskı ya da çıktı alacağınız görüntü dosyalarını saklamak için kullanabilirsiniz.
SVG
Vektör temelli olan, yani belirli bir çözünürlüğe sahip olmadan dilediğiniz şekilde büyütüp, küçültebildiğiniz bir format olan SVG formatını birden çok ortamda yayınlayacağınız dosyaların içerisinde kullanabilir ve bu dosyalarınızı çözünürlük sıkıntısı olmadan kullanabilirsiniz. Powerpoint’in SVG dosyalarını desteklediğini ve Powerpoint 2016 sürümünden beri bir ikon kütüphanesi ile zengin bir SVG içeriğine de sahip olduğunu hatırlatmakta yarar var.
EPS
Bir başka vektörel dosya formatı olan EPS açık kaynaklı yazılımların bir kısmı tarafından desteklenmemesinin yanında Microsoft tarafından da 2018 yılından itibaren desteklenmesinin bırakıldığını bilmemizde yarar var. Halen sıklıkla karşımıza çıksa da vektörel dosyalarda SVG formatını tercih etmenizi öneririm.
Eğitimlerinizde Kullanabileceğiniz Ücretsiz Görsel Kaynakları
www.pixabay.com
Ücretsiz olarak fotoğraf, görsel ve vektörel grafikler indirebileceğiniz bir depo olan pixabay’ın tüm özelliklerinden yararlanmak için üye olmanız gerekiyor. Kullanacağınız görselin herhangi bir telife sahip olup olmadığını kullanmadan önce kontrol etmeyi unutmayın.
www.pexels.com
Ücretsiz olarak fotoraf ve video içerikleri sunan pexels.com açıklayıcı bir lisans önerisi de sunuyor. Pexels’den indirdiğiniz içerikleri kullanmadan önce lisans şartlarını gözden geçirmenizi ve bu şartlara uygun olarak kullanmanızı tavsiye ederim.
www.freepik.com
Freepik özellikle ikon, vektör ve düzenlenebilir şablonların bulunduğu bir görsel içerik deposu. Atıf vermek kaydıyla içeriklerinin büyük bölümünün ücretsiz sunulduğunu belirtmeliyim. Freepik’de üye olmadan günde 10 adet içeriği ücretsiz, üye olarak ise 100 tane içeriği ücretsiz olarak indirebilirsiniz. Freepik’den indiridiğiniz içerikleri kullanırken atıf vermeyi unutmayın.
www.unsplash.com
Pexels’e benzer biçimde ücretsiz fotoğraf içerikleri sunan unsplash’in de zengin bir deposu bulunuyor. Eğitimleriniz için görsel ararken sizin için güzel ve ücretsiz bir alternatif olarak karşınıza çıkıyor.
Bu konularda daha fazla bilgi alabileceğiniz alternatif okumalar için aşağıdaki web sitelerini ziyaret edebilirsiniz.
https://www.mediaclick.com.tr/tr/blog/cozunurluk-nedir
https://guides.lib.umich.edu/c.php?g=282942&p=1885350
https://www.arthenos.com/kamera-cozunurlugu/
[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Pixel
[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Display_resolution